روش های مستند سازی در شبکه های کامپیوتری
در شبکههای کامپیوتری، روش های مستندسازی به دو دسته کلی پسیو (Passive) و اکتیو (Active) تقسیم میشود. درک این تقسیمبندی، درک جامعتری از “روشهای مستندسازی” به شما میدهد.
انواع کلی مستندسازی شبکه
| ویژگی | مستندسازی پسیو (Passive Documentation) | مستندسازی اکتیو (Active Documentation) |
|---|---|---|
| ماهیت | فیزیکی و ایستا. مربوط به سختافزار و زیرساخت بدون برق. | منطقی و پویا. مربوط به پیکربندی و نرمافزار دستگاههای فعال. |
| هدف | ثبت جایی که تجهیزات هستند و چگونه به هم متصل شدهاند. | ثبت چگونگی کارکرد شبکه (تنظیمات، سرویسها، عملکرد). |
| نمونهها | نقشه کابلکشی، برچسب پریز، چیدمان رک، محل فیوژن فیبر. | نمودار توپولوژی منطقی، لیست IPها، پیکربندی روتر/سوئیچ، سیاستهای امنیتی. |
| تغییرات | کمتر تغییر میکند (مگر هنگام توسعه فیزیکی). | بهطور مرتب با تغییرات شبکه بهروز میشود. |
روشهای مستندسازی در شبکههای کامپیوتری
روشهای مستندسازی، ابزارها و قالبهایی هستند که برای ثبت اطلاعات هر دو بخش پسیو و اکتیو استفاده میشوند. این روشها را میتوان در دو دسته کتبی/متنی و تصویری/گرافیکی جای داد.
1. روشهای مستندسازی کتبی/متنی (Textual/Written Methods)
این روشها برای ثبت اطلاعات ساختاریافته، جزئیات فنی و رویهها استفاده میشوند.
- برگههای اطلاعاتی دستگاه (Asset Sheets): ثبت مشخصات فنی سختافزارها (مدل، سریال، تاریخ خرید، گارانتی).
- جدولهای آدرسدهی (IP Address Management – IPAM): لیستی از تمام آیپیهای استاتیک، محدوده DHCP، نام دستگاهها و مالک آنها.
- پیکربندیهای ذخیرهشده (Configuration Files): ذخیره فایلهای پیکربندی روترها، سوئیچها و فایروالها در یک مخزن امن.
- کتابچه راهنمای شبکه (Runbook/SOP): مستندات متنی شامل مراحل عیبیابی رایج، روشهای نصب سرویس جدید و رویههای بازیابی پس از حادثه.
- سیاستهای امنیتی و دسترسی (Security Policies): مستندات مربوط به سطوح دسترسی کاربران، قوانین فایروال و پروتکلهای امنیتی.
- گزارشهای کابلکشی (Cable Run Sheets): جدولی که برای هر کابل، نقطه شروع و پایان، طول، نوع و برچسب آن را مشخص میکند.
2. روشهای مستندسازی تصویری/گرافیکی (Visual/Graphical Methods)
این روشها برای نمایش بصری روابط، چیدمان و جریان اطلاعات در شبکه ضروری هستند.
- نقشه فیزیکی شبکه (Physical Network Map): نشاندهنده موقعیت فیزیکی تجهیزات در ساختمان، اتاق سرور و رکها. شامل مسیرهای کابلکشی (پسیو) است.
- ابزارها: Microsoft Visio، Lucidchart، AutoCAD، یا حتی نرمافزارهای تخصصی مانند NetTerrain.
- نقشه منطقی شبکه (Logical Network Map): نشاندهنده چگونگی اتصال منطقی دستگاهها به هم، زیرشبکهها (Subnets)، VLANها، دروازهها (Gateways) و جریان ترافیک. این نقشه اکتیو است.
- ابزارها: Visio، Lucidchart، draw.io. همچنین نرمافزارهای کشف خودکار شبکه میتوانند نقشه منطقی ایجاد کنند (مانند SolarWinds Network Topology Mapper).
- نمودار چیدمان رک (Rack Diagram): طراحی دقیق و بصری از چگونگی قرارگیری سرورها، سوئیچها، پچ پنلها و سایر تجهیزات در داخل رک.
- نمودارهای شماتیک (Schematic Diagrams): مانند دیاگرام نحوه اتصال سیستمهای امنیتی، تلفنهای تحت شبکه (VoIP) یا سیستمهای نظارت تصویری (CCTV) به شبکه.
3. روشهای پیشرفته و یکپارچه (Advanced & Integrated Methods)
- سیستمهای مدیریت مستندات (Document Management Systems – DMS): پلتفرمهای متمرکز مانند Confluence، SharePoint یا IT Glue که تمام مستندات متنی، تصاویر و لینکها را در یکجا جمع میکنند.
- نرمافزارهای مدیریت زیرساخت دیتاسنتر (DCIM): نرمافزارهای تخصصی که نقشه فیزیکی، چیدمان رک، مدیریت ظرفیت و حتی مصرف برق و خنککننده را یکپارچه میکنند.
- ابزارهای کشف و مانیتورینگ خودکار (Auto-Discovery & Monitoring Tools): ابزارهایی مانند PRTG، Zabbix یا Nagios که ضمن مانیتورینگ شبکه، اطلاعاتی از دستگاههای متصل را جمعآوری کرده و میتوانند به ایجاد مستندات کمک کنند.
نتیجهگیری و جمعبندی
وقتی در استاندارد (صفحه ۱۶) از “روشهای مستندسازی در شبکههای کامپیوتری” صحبت میشود، منظور مجموعهای از قالبها و ابزارهای فوق است که برای ثبت هر دو حوزه پسیو و اکتیو به کار میروند:
- برای بخش پسیو: بیشتر از نقشه فیزیکی، نمودار رک، جداول کابلکشی و برچسبگذاری فیزیکی استفاده میشود.
- برای بخش اکتیو: بیشتر از نقشه منطقی، جداول IP، فایلهای پیکربندی و رویههای متنی استفاده میشود.
و این روشها خود به دو شکل اصلی ارائه میشوند:
- مستندسازی کتبی/متنی: برای جزئیات، مشخصات و رویهها.
- مستندسازی تصویری/گرافیکی: برای درک سریع، روابط و چیدمان.
یک شبکهی حرفهای، از ترکیب همه این روشها استفاده میکند تا یک منبع حقیقی واحد (Single Source of Truth) برای تمام اطلاعات فنی خود داشته باشد.
